Đặc Điểm Của Hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt Nam

Hệ Sinh Thái Khởi Nghiệp Việt Nam đã phát triển nhanh chóng, với hàng nghìn doanh nghiệp mới xuất hiện trên các ngành nghề khác nhau. Trong suốt thập kỷ qua, Việt Nam đã trở thành một trong những trung tâm khởi nghiệp năng động nhất Đông Nam Á, với khoảng 3.800 startup đang hoạt động. Trong số đó, có 02 startup đã đạt được danh hiệu unicorn, vượt qua giá trị định giá 1 tỷ USD, bao gồm MoMo và SkyMavis. Ngoài ra, 11 startup khác có giá trị vượt quá 100 triệu USD, phản ánh động lực tăng trưởng mạnh mẽ. Hệ sinh thái này được hỗ trợ bởi hơn 200 quỹ đầu tư mạo hiểm, 84 vườn ươm, 35 chương trình tăng tốc, và hơn 20 trung tâm hỗ trợ startup quốc gia và địa phương.

Mặc dù đạt được nhiều tiến bộ, hầu hết các startup vẫn còn ở giai đoạn đầu, với giá trị định giá vẫn còn khiêm tốn so với các hệ sinh thái khởi nghiệp phát triển hơn như Singapore và Indonesia.

Cảnh quan hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam được hình thành bởi các ngành nghề đa dạng, với fintech dẫn đầu về cả số lượng startup lẫn giá trị đầu tư. Các công ty như MoMo và VNPay đã làm thay đổi lĩnh vực thanh toán kỹ thuật số, khiến fintech trở thành một trong những ngành hứa hẹn nhất của Việt Nam. Thương mại điện tử (e-commerce) là một ngành có tốc độ tăng trưởng cao, được thúc đẩy bởi các nền tảng như Tiki và Sendo, tận dụng sự gia tăng người dùng Internet và nhu cầu tiêu dùng ngày càng tăng của người dân. Trong những năm gần đây, các startup edtech như ELSA Speak và Topica đã thu hút sự chú ý, đặc biệt khi việc học trực tuyến bùng nổ trong thời kỳ đại dịch. Tương tự, healthtech đang nổi lên là một ngành quan trọng, với các công ty như Med247 và BuyMed thu hút sự đầu tư đáng kể. Các đổi mới về Blockchain và Web3, điển hình là Axie Infinity và Kyber Network, đang đưa Việt Nam ra thế giới như một điểm sáng công nghệ tiên tiến. Đồng thời, các startup công nghệ xanh và agritech đang dần góp phần vào phong trào bền vững, giải quyết các thách thức môi trường và nông nghiệp cấp bách.

Lực lượng lao động đứng sau các startup tại Việt Nam là những người trẻ, năng động và ngày càng có trình độ học vấn cao. Trung bình mỗi startup sử dụng khoảng 80 nhân viên, gấp bốn lần so với năm 2020, cho thấy sự mở rộng nhanh chóng. Hầu hết các nhà sáng lập đều có bằng đại học trở lên, và nhiều người có kinh nghiệm trước đó trong các ngành mà họ muốn đổi mới. Việt Nam cũng đang thu hút ngày càng nhiều doanh nhân quốc tế, nhờ vào thị trường lao động cạnh tranh, môi trường kinh doanh thuận lợi và nền kinh tế số đang phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, tình trạng thiếu hụt nhân tài vẫn là một thách thức lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ sâu như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và công nghệ sinh học.

Các startup tại Việt Nam thường áp dụng nhiều mô hình kinh doanh khác nhau để phát triển thị trường. Nhiều startup tập trung vào mô hình B2C (doanh nghiệp với người tiêu dùng), đặc biệt trong các lĩnh vực fintech, thương mại điện tử và edtech, nơi có lượng khách hàng lớn thúc đẩy tăng trưởng doanh thu. Một số startup khác lại áp dụng mô hình B2B (doanh nghiệp với doanh nghiệp), đặc biệt trong các lĩnh vực như phần mềm dịch vụ (SaaS), logistics và công nghệ y tế. Các doanh nghiệp nền tảng cũng rất phổ biến, với các công ty như Grab và Be tạo ra các chợ dịch vụ kỹ thuật số kết nối nhà cung cấp dịch vụ và người tiêu dùng. Các mô hình dựa trên đăng ký thuê bao đang ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt trong các ngành giáo dục và SaaS, cung cấp nguồn doanh thu ổn định và duy trì sự gắn kết lâu dài với khách hàng. Trong khi hầu hết các startup tại Việt Nam ban đầu nhắm đến thị trường nội địa, việc mở rộng ra khu vực hoặc toàn cầu vẫn là một thách thức do sự khác biệt về quy định và sự cạnh tranh từ các đối thủ quốc tế đã có nền tảng vững chắc.

Mặc dù đạt được tiến bộ nhanh chóng, hệ sinh thái startup tại Việt Nam vẫn gặp phải một số thách thức. Việc tiếp cận vốn hạn chế vẫn là một vấn đề, đặc biệt đối với các startup giai đoạn đầu, khi họ gặp khó khăn trong việc huy động vốn. Các rào cản pháp lý, đặc biệt trong các lĩnh vực fintech và blockchain, tạo ra sự không chắc chắn có thể cản trở sự phát triển. Thêm vào đó, tình trạng thiếu hụt chuyên gia có kinh nghiệm trong các ngành công nghệ cao khiến các startup khó xây dựng được đội ngũ cạnh tranh.

Tuy nhiên, cơ hội vẫn tiếp tục phát triển, nhờ vào sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ thông qua các sáng kiến như Dự án 844, Trung tâm Hỗ trợ Startup Quốc gia (NSSC) và Trung tâm Đổi mới Quốc gia (NIC). Đầu tư quốc tế cũng đang gia tăng, với các quỹ đầu tư mạo hiểm từ Singapore, Hàn Quốc và Hoa Kỳ ngày càng chú ý đến tiềm năng của startup tại Việt Nam. Hơn nữa, quá trình chuyển đổi số của đất nước và nhu cầu tiêu dùng đang gia tăng mở ra cơ hội lớn cho các startup muốn mở rộng quy mô.

Hệ sinh thái startup tại Việt Nam đang ở giai đoạn then chốt, cân bằng giữa sự mở rộng nhanh chóng và nhu cầu tăng cường các cấu trúc hỗ trợ và rõ ràng về quy định. Khi đất nước tiếp tục thu hút đầu tư và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, các startup tại Việt Nam có tiềm năng lớn trong việc hình thành tương lai của nền kinh tế số. Những năm tới sẽ rất quan trọng trong việc quyết định sự phát triển của các doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam, nhưng một điều rõ ràng là tinh thần khởi nghiệp ở Việt Nam đang mạnh mẽ hơn bao giờ hết, và con đường phía trước đầy triển vọng.