Mặc dù không phải là không thể, nhưng để trở thành startup kỳ lân có thể cực kỳ khó khăn. Trên thực tế, 90% các công ty đều thất bại trong năm đầu khởi nghiệp, và tỷ lệ trở thành kỳ lân còn thấp hơn nhiều. Và thời gian trung bình để một startup có thể trở thành kỳ lân thường là sáu năm.
Công ty khởi nghiệp kỳ lân là gì?
Trong lĩnh vực kinh doanh, nói một cách đơn giản, startup kỳ lân là một công ty tư nhân mà giá trị vốn hóa đạt hoặc vượt qua mức hạn 1 tỷ đô la Mỹ.
Thuật ngữ này được nhà đầu tư mạo hiểm công ty dầu khí Aileen Lee đưa ra vào năm 2013 để nhấn mạnh sự hiếm hoi của các startup với giá trị vốn hóa lớn trong hệ sinh thái khởi nghiệp. Số lượng startup được gọi là công ty kỳ lân rất ít, chỉ chiếm khoảng 0,07%, nhưng đang ngày càng trở nên phổ biến hơn.
Vào năm 2014, trên thế giới chỉ có 80 startup kỳ lân, chỉ một thập niên sau, con số này tăng tới hơn 1.500%.
Các công ty kỳ lân thường được coi là thành công lớn trong ngành công nghiệp khởi nghiệp vì họ đã đạt được sự tăng trưởng nhanh chóng và có tiềm năng trở thành những startup lớn và ảnh hưởng trong tương lai.
Các ví dụ về công ty khởi nghiệp kỳ lân thành công nhất mọi thời đại bao gồm Uber (được định giá 80 tỷ USD trong đợt chào bán công khai lần đầu vào năm 2019), Airbnb (được định giá 86,5 tỷ USD trong đợt chào bán công khai lần đầu vào năm 2020), ByteDance (công ty mẹ của TikTok), SpaceX, và các công ty công nghệ khác.
Cách trở thành một công ty khởi nghiệp kỳ lân: 6 bước hướng tới thành công
Các bước sau đây sẽ giúp startup hiểu rõ hơn về các quy trình và chiến lược kinh doanh mà các công ty khởi nghiệp áp dụng để thành công trên thị trường của họ.
1. Giai đoạn lập kế hoạch: phát triển sản phẩm khả thi tối thiểu (MVP)
Mọi công ty kỳ lân đều bắt đầu với một “ý tưởng từ đầu”.
Mặc dù việc có một ý tưởng hay chưa chắc đã đủ để biến một startup trở thành startup kỳ lân nhưng đó là bước đầu tiên quan trọng trong cả một quá trình đầy rẫy những khó khăn và thử thách. Một công ty khởi nghiệp sẽ không thu hút được nguồn lực hoặc bảo đảm nguồn vốn đầu tư mạo hiểm nếu không có thị trường cho sản phẩm của mình.
Trong giai đoạn này, startup nên lập một kế hoạch kinh doanh chi tiết và bài bản, hình dung sản phẩm của startup sẽ trông như thế nào và xác định tập khách hàng của startup là ai, ở tuổi nào… Điều quan trọng là cần phải có một cái nhìn tổng quan và lộ trình rõ ràng cho công ty khởi nghiệp, vì điều này sẽ giúp quá trình bảo đảm nguồn vốn đầu tư mạo hiểm dễ dàng hơn nhiều.
Sau đây là một số bước quan trọng cần lưu ý trong quá trình lập kế hoạch kinh doanh hoặc giai đoạn “tiền hạt giống” để biến một startup trở thành một startup kỳ lân:
Xác định vấn đề của người dùng và đề xuất giải pháp
Xác định thị trường mục tiêu và khách hàng tiềm năng “lớn, đông nhất”
Tạo ra một sản phẩm dễ tiếp cận, thân thiện với người dùng và tiết kiệm chi phí
Phát triển MVP bằng cách sử dụng tài nguyên tối thiểu (bao gồm các tính năng thực sự cần thiết)
Kiểm tra MVP với người dùng để nhận phản hồi
Thực hiện các thay đổi đối với MVP dựa trên phản hồi
Tính toán chi phí để tạo ra sản phẩm cải tiến (cuối cùng)
2. Xây dựng mô hình kinh doanh hiệu quả
Cách tiếp cận này cũng rất cần thiết trong giai đoạn tiền hạt giống trong vòng đời khởi động. Khi đã xây dựng một ý tưởng và tạo ra một sản phẩm khả thi tối thiểu, startup sẽ cần tự tổ chức để bảo đảm sự phát triển nhanh chóng theo cấp số nhân của một startup kỳ lân. Trong giai đoạn này, startup nên lập kế hoạch cho tương lai và xây dựng lộ trình bao gồm từng bước của hành trình đạt tới 1 tỷ USD, đồng thời, trả lời các câu hỏi như:
Startup sẽ tiếp thị sản phẩm như thế nào?
Trong thế giới khởi nghiệp hiện đại, hoạt động tiếp thị cũng quan trọng như ý tưởng (nếu không muốn nói là quan trọng hơn). Mặc dù có thể có một tầm nhìn tuyệt vời cho sản phẩm của mình và cung cấp giải pháp tuyệt vời cho các vấn đề thường gặp, nhưng nếu không tiếp thị hiệu quả, startup sẽ không có đà tăng cần thiết để phát triển lớn mạnh. Đây là lý do lý giải cho tầm quan trọng của việc xác định các kênh tiếp thị tốt nhất và lập chiến lược về cách startup sẽ sử dụng chúng để truyền bá thông tin về doanh nghiệp của mình.
Sản phẩm của startup sẽ có giá bao nhiêu?
Startup sẽ cần phải định giá sản phẩm/dịch vụ của mình một cách chiến lược. Chi tiết tưởng chừng như nhỏ nhặt này có thể quyết định hoặc phá vỡ quá trình khởi nghiệp của startup. Định giá sản phẩm của startup dựa trên những điều sau:
Giá trị thực mang lại cho người dùng
Giá cạnh tranh
Nhân khẩu học của thị trường mục tiêu
Nếu sản phẩm của startup đắt hơn giá trị thực của nó thì sẽ không có người dùng nào muốn mua. Ngược lại, mức giá quá thấp có thể khiến khách hàng nghi ngờ và né tránh vì mối lo sản phẩm/dịch vụ kém chất lượng.
Kênh bán hàng của startup sẽ là gì?
Các kênh bán hàng của một công ty khởi nghiệp có thể bao gồm nhiều địa điểm khác nhau, cả thực tế và ảo, nơi khách hàng có thể mua sản phẩm hoặc dịch vụ của startup. Chúng có thể bao gồm các cửa hàng truyền thống, chỉ trực tuyến và quan hệ đối tác liên kết. Để tự tin hướng tới con đường trở thành startup kỳ lân, startup cần xây dựng ý tưởng rõ ràng về nơi sẽ bán sản phẩm của mình trước khi bắt đầu mở rộng quy mô.
Startup dự định tung ra sản phẩm của mình một cách hiệu quả như thế nào?
Trong khi xây dựng mô hình kinh doanh của mình, startup nên kiểm tra MVP của mình và nhận phản hồi từ người dùng để bảo đảm mô hình đó giải quyết được vấn đề của họ. Thu thập phản hồi từ những người dùng đầu tiên để đảm bảo sản phẩm của startup giải quyết được những điểm yếu của họ. Ngoài ra, điều này cho phép startup thực hiện những điều chỉnh cần thiết trước khi tiếp cận được nguồn tài trợ và chính thức tung ra sản phẩm của mình.
Sau khi phát triển một đề xuất giá trị hấp dẫn giúp phân biệt rõ ràng sản phẩm của mình với các đối thủ cạnh tranh, startup thực hiện triển khai ở quy mô địa phương hoặc quy mô nhỏ để xác thực mô hình kinh doanh trong điều kiện thực tế, xác định điểm mạnh và lĩnh vực cần cải thiện.
Đừng vội vàng khi tung ra sản phẩm, thay vào đó, startup cần tập trung vào mục tiêu mang lại trải nghiệm đặc biệt cho khách hàng, vì những khách hàng hài lòng có thể trở thành người ủng hộ tốt nhất cho các startup. Những đánh giá và lời chứng thực của khách hàng được xem là quan trọng và vô giá đối với bất kỳ một startup trong giai đoạn đầu khởi nghiệp. Chúng đóng vai trò là minh chứng xã hội rõ ràng và tạo dựng niềm tin đối với tập khách hàng của các startup.
3. Bảo đảm nguồn vốn ban đầu của startup
Sau khi tạo ra và thử nghiệm MVP cùng với lập kế hoạch phù hợp để đạt mức tăng trưởng lớn, startup đã sẵn sàng nhận nguồn tài trợ ban đầu. Đây là hình thức hỗ trợ tài chính ưu tiên mà startup sẽ nhận được.
Mặc dù số vốn đầu tư ban đầu startup nhận được có thể sẽ ít hơn nhiều so với các vòng cấp vốn trong tương lai, nhưng nguồn tài trợ hạt giống này có thể có tác động lớn đến cơ hội để startup trở thành một kỳ lân.
Nguồn tài trợ hạt giống sẽ cung cấp cho startup số tiền cần thiết để đưa mô hình kinh doanh vào thực tế và chính thức phát hành sản phẩm của startup ra thị trường. Các công ty đầu tư mạo hiểm thường có xu hướng không thể hiện nhiều sự quan tâm đến một startup cho đến sau giai đoạn cấp vốn ban đầu.
Dưới đây là một số cách phổ biến mà startup có thể áp dụng nhằm bảo đảm nguồn tài trợ hạt giống ban đầu:
Huy động vốn từ cộng đồng
Đây là hình thức huy động tiền từ một nhóm nhiều người, thường thông qua các nền tảng trực tuyến như Kickstarter hoặc Indiegogo. Mỗi khoản đầu tư có thể tương đối nhỏ, nhưng với quy mô lớn của nhóm, startup có thể huy động được một khoản tiền khá lớn.
Huy động vốn từ cộng đồng cũng giúp xác thực sản phẩm của startup bằng cách xây dựng cộng đồng những người ban đầu đặt niềm tin vào ý tưởng của startup.
Nhận sự hỗ trợ từ người thân quen
Một trong những cách ít rủi ro nhất để gọi vốn là nhờ đến sự hỗ trợ của những người có mối quan hệ thân thiết với startup. Đây được coi là điểm khởi đầu thuận lợi vì những người này có nhiều khả năng tin tưởng vào tầm nhìn của startup hơn cũng như đưa ra các điều khoản linh hoạt hơn.
Tuy nhiên, cũng chính vì lý do đó mà startup cần phải xử lý vấn đề này một cách chuyên nghiệp và hợp lý để tránh làm ảnh hưởng đến các mối quan hệ cá nhân.
Đầu tư qua của riêng startup
Hầu hết nguồn vốn ban đầu đến từ khoản tiền tiết kiệm cá nhân của các nhà sáng lập startup kỳ lân. Mặc dù rõ ràng điều này mang lại nhiều rủi ro, nhưng nó có thể cho các nhà đầu tư tiềm năng trong tương lai thấy rằng startup tự tin vào ý tưởng, năng lực của mình và sẵn sàng “tham gia vào cuộc chơi”.
Nó cũng mang lại cho startup toàn quyền kiểm soát công việc kinh doanh ngay từ giai đoạn đầu – đây có thể là yếu tố quan trọng trong việc hiện thực hóa tầm nhìn của startup.
Nhận được một khoản vay
Các hình thức như cho vay doanh nghiệp nhỏ hoặc khoản vay cá nhân có thể là một lựa chọn đáng tin cậy để cung cấp nguồn vốn đầu tư ban đầu, đặc biệt nếu startup có tín dụng hoặc tài sản tốt.
Mặc dù các khoản vay đi kèm với nghĩa vụ hoàn trả cùng với lãi suất, nhưng không có nghĩa là startup phải từ bỏ vốn sở hữu của mình.
4. Thu hút các nhà đầu tư lớn: Cấp vốn Series A
Bước quan trọng nhất để trở thành một công ty khởi nghiệp kỳ lân là phải có kế hoạch bảo đảm các khoản đầu tư lớn thông qua nguồn tài trợ vốn đầu tư mạo hiểm.
Cho dù startup có ý tưởng hay đến đâu, sản phẩm của startup sẽ không thể thành công nếu không có nguồn vốn cần thiết.
Vòng tài trợ Series A là vòng đầu tư đầu tiên hoặc thứ hai cho một công ty khởi nghiệp, tùy thuộc vào việc người sáng lập đã trải qua vòng hạt giống hay doanh nghiệp tự tài trợ. Trong vòng cấp vốn Series A, các nhà đầu tư mạo hiểm sẽ cung cấp tiền mặt cho startup để đổi lấy cổ phần của công ty, bao gồm tiền để trả lương cho nhân viên, tối ưu hóa các dịch vụ của họ, mở rộng quy mô trên nhiều thị trường khác nhau và phát triển chiến lược tiếp thị.
Đây cũng là thời điểm đầu tiên mà quyền sở hữu của startup sẽ bắt đầu “pha loãng” khi startup bán đi một phần công ty.
Hơn 80% công ty khởi nghiệp thất bại do vấn đề về dòng tiền. Vì vậy, điều quan trọng là phải xây dựng một quảng cáo chiêu hàng mạnh mẽ và chỉ đích danh thu hút các nhà đầu tư tham gia cung cấp vốn.
Kỳ lân nhận được bao nhiêu tiền tài trợ trong vòng Series A?
Số tiền tài trợ Series A trung bình cho các công ty khởi nghiệp vào năm 2024 là 18 triệu USD, nhưng đối với startup kỳ lân, đây lại là một câu chuyện hoàn toàn khác. Trung bình, các startup kỳ lân đã nhận được nhiều nguồn tài trợ từ Series A hơn, nhưng điều này không phải lúc nào cũng đúng.
Trên thực tế, một số startup đã không thu hút được nguồn vốn tài trợ lớn cho đến các vòng sau. Có thể kể đến những trường hợp sau:
Facebook: huy động được 12,7 triệu USD trong vòng Series A vào năm 2005
Airbnb: huy động được 7,2 triệu USD từ vòng tài trợ Series A vào năm 2010
Tesla: huy động được 7,5 triệu USD từ vòng tài trợ Series A vào năm 2004
Canva: huy động được 15 triệu USD tài trợ cho Series A vào năm 2015
Làm thế nào để startup huy động vốn Series A?
Tạo bản thuyết trình chào hàng
Bản thuyết trình chào hàng của startup là cốt lõi cho bài thuyết trình ấn tượng với các nhà đầu tư, trong đó truyền đạt rõ ràng tầm nhìn, tiềm năng phát triển của startup và lý do tại sao đầu tư vào startup là một lựa chọn tốt.
Bản quảng cáo chiêu hàng nên trình bày chi tiết những điều khiến startup trở nên khác biệt so với đối thủ, cùng như kế hoạch và tầm nhìn để trở thành kỳ lân.
Chọn các công ty đầu tư mạo hiểm một cách khôn ngoan
Startup không nên trông đợi sự sẵn sàng đầu tư từ tất cả các công ty đầu tư mạo hiểm mà mình tiếp cận. Thay vào đó, hãy nhắm mục tiêu vào các nhà đầu tư đã từng tài trợ cho các công ty trong ngành hoặc giai đoạn tăng trưởng của startup.
Cho các nhà đầu tư tiềm năng biết startup cần bao nhiêu vốn
Startup nên trình bày với các nhà đầu tư một kế hoạch tài chính kỹ lưỡng và rõ ràng, giải thích số tiền cần thiết để phát triển doanh nghiệp cũng như cách sử dụng nguồn vốn đó để mở rộng quy mô kinh doanh.
Đàm phán các điều khoản
Trước khi hoàn tất hợp đồng, hãy bảo đảm rằng thỏa thuận phù hợp với tầm nhìn dài hạn của startup và duy trì quyền kiểm soát để đưa công ty hướng tới trạng thái kỳ lân.
5. Mở rộng quy mô khởi nghiệp của startup
Nguồn tài trợ Series A chỉ là bước khởi đầu đối với hầu hết các startup kỳ lân. Trên thực tế, một số startup kỳ lân sẽ trải qua 4 hoặc 5 vòng cấp vốn trước khi phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO).
Sự tăng trưởng của startup sẽ phát triển theo cấp số nhân trong giai đoạn mở rộng quy mô khi nhận được nhiều hỗ trợ và nguồn vốn hơn, từ đó thúc đẩy công ty phát triển hơn nữa.
Chỉ có khoảng 30% các startup hạt giống lọt vào vòng tài trợ Series A và chỉ 65% trong số các công ty khởi nghiệp Series A đó sẽ nhận được tài trợ Series B. Vì vậy, chỉ riêng việc đạt được giai đoạn tăng trưởng đã là một thành công lớn.
Tuy nhiên, với chiến lược tăng trưởng, nguồn vốn và tổ chức phù hợp, startup có thể thành công trong việc mở rộng quy mô và tự tin trên con đường trở thành kỳ lân.
Để trở thành một startup tỷ đô, startup cần tập trung đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng, tiếp cận các thị trường mới, cải tiến và hợp lý hóa các quy trình cũng như xây dựng đội ngũ nhân viên vững chắc. Để làm được tất cả những điều này, startup cũng sẽ cần đầu tư nhiều hơn – đây cũng chính là thời điểm startup cần nguồn vốn Series B và C.
Khi đã ở giai đoạn phát triển và trưởng thành, startup sẽ thu hút nhiều khoản đầu tư mạo hiểm hơn, điều này sẽ góp phần giúp startup mở rộng quy mô hoạt động của mình, ngày càng tiến gần hơn đến trạng thái kỳ lân.
6. Lập kế hoạch cho chiến lược thoái vốn của startup
Khi startup phát triển gần hơn đến trạng thái kỳ lân, họ sẽ cần xây dựng chiến lược rút lui, hay còn gọi là chiến lược thoái vốn. Đây là kế hoạch mà nhà đầu tư mạo hiểm hoặc các nhà sáng lập startup dự định sẽ rút một phần hoặc toàn bộ cổ phần của mình trong công ty.
Đối với nhà sáng lập, có rất nhiều lý do khiến họ muốn rút lui khỏi doanh nghiệp trong tương lai – có thể là vấn đề sức khỏe, không còn hứng thú, có dự án khác ý nghĩa hơn, nhận được lời đề nghị mua lại hấp dẫn, hoặc đơn giản là muốn nghỉ hưu sớm.
Trong khi đó, với các nhà đầu tư mạo hiểm, chiến lược rút lui lại mang ý nghĩa khác. Mục tiêu chính của họ thực chất chỉ là tìm kiếm lợi nhuận thông qua “mua thấp – bán cao”. Khi đầu tư vào một startup, điều họ quan tâm đầu tiên là sẽ chốt khoản đầu tư này như thế nào. Vì vậy, các chuyên gia đầu tư mạo hiểm cho rằng – một kế hoạch bài bản cho việc thoái vốn – có thể giúp người sáng lập xác định hướng đi cho startup tốt hơn.
Hai chiến lược thoái vốn phổ biến
IPO – Chào bán cổ phần lần đầu ra công chúng
Đưa công ty của startup ra công chúng cho phép startup bán cổ phiếu trên thị trường chứng khoán, huy động vốn đáng kể, đồng thời mang lại cho các nhà đầu tư và người sáng lập sớm cơ hội rút tiền. Đây thường được coi là mục tiêu cuối cùng của các startup kỳ lân.
Mua lại
Nhiều kỳ lân cũng được mua lại bởi các công ty lớn hơn – những công ty nhìn thấy giá trị về công nghệ, cơ sở khách hàng hoặc vị thế thị trường của họ. Việc mua lại có thể mang lại một lối thoát nhanh chóng và có lãi cho những người sáng lập và nhà đầu tư ban đầu, trong khi công ty khởi nghiệp được tích hợp vào một tổ chức lớn hơn.
Ví dụ:
Facebook mua lại Instagram vào năm 2012 với giá 1 tỷ USD
Google mua YouTube vào năm 2006 với giá 1,65 tỷ USD
Nguồn: Cục Thông tin, Thống kê – Bộ Khoa học và Công nghệ
