Tình hình đầu tư khởi nghiệp tại Việt Nam

Sự Tăng Trưởng Của Hệ Sinh Thái Khởi Nghiệp Việt Nam

Hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển nhanh chóng trong những năm gần đây, thu hút sự chú ý đáng kể từ các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Sự kết hợp giữa các chính sách hỗ trợ của chính phủ và tinh thần khởi nghiệp mạnh mẽ của các nhà sáng lập đã thúc đẩy sự ra đời của thế hệ startup mới. Các công ty này được xây dựng dựa trên tài sản trí tuệ và mô hình kinh doanh đổi mới, mang lại tiềm năng mở rộng thị trường toàn cầu.

Mặc dù có những ý tưởng đổi mới và triển vọng tăng trưởng đầy hứa hẹn, các startup Việt Nam vẫn đối mặt với thách thức tài chính nghiêm trọng trong giai đoạn đầu. Việc thiếu vốn ban đầu và quản lý dòng tiền bền vững khiến nhiều startup khó có thể tồn tại và mở rộng. Điều này đã làm tăng vai trò quan trọng của các quỹ đầu tư mạo hiểm (VC), vốn là kênh tài chính quan trọng, cung cấp các nguồn lực cần thiết cho startup trong khi cho phép các nhà đầu tư tận dụng cơ hội có rủi ro cao và lợi nhuận lớn.

Tổng Quan Về Hệ Sinh Thái Khởi Nghiệp Việt Nam

Theo Cục Phát triển Doanh nghiệp Công nghệ và Thương mại hóa (NATEC) thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện Việt Nam có khoảng 3.800 startup. Trong đó:

• 11 startup có định giá trên 100 triệu USD.

• 2 startup đã đạt được danh hiệu “unicorn” (định giá trên 1 tỷ USD), bao gồm Momo và Sky Mavis.

Việt Nam hiện được coi là một trong ba trung tâm khởi nghiệp quan trọng ở Đông Nam Á, cùng với Singapore và Indonesia. Đất nước này sở hữu sự kết hợp độc đáo giữa tài năng công nghệ hàng đầu và nền văn hóa khởi nghiệp sâu rộng, khiến nó trở thành điểm đến ngày càng hấp dẫn cho các nhà đầu tư mạo hiểm toàn cầu.

Kênh Đầu Tư Cho Startup Tại Việt Nam

Các startup ở Việt Nam thường huy động vốn từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm:

• Các khoản trợ cấp và chương trình hỗ trợ của chính phủ.

• Các quỹ đầu tư mạo hiểm nước ngoài.

• Các quỹ đầu tư mạo hiểm trong nước.

• Các quỹ đầu tư mạo hiểm doanh nghiệp (CVC) từ các tập đoàn lớn.

• Các tổ chức ươm tạo và tăng tốc hỗ trợ startup giai đoạn đầu.

• Các nhà đầu tư thiên thần.

• Các khoản vay ngân hàng và các tổ chức tài chính cung cấp vốn lưu động.

Một cột mốc quan trọng đối với hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam là việc ban hành Nghị định số 38/2018/NĐ-CP vào năm 2019. Nghị định này cung cấp một khuôn khổ pháp lý cho đầu tư vào startup và tạo điều kiện thành lập các quỹ đầu tư mạo hiểm trong nước. Kết quả là, Việt Nam hiện có gần 40 quỹ đầu tư mạo hiểm trong nước, quản lý tổng cộng hơn 100 tỷ VND (khoảng 4,2 triệu USD) vốn. Mặc dù con số này vẫn khiêm tốn so với các khoản đầu tư nước ngoài, nhưng đây là một bước tiến quan trọng hướng tới việc phát triển hệ sinh thái tài trợ nội địa bền vững cho các startup.

Sự Chiếm Lĩnh Của Các Quỹ Đầu Tư Mạo Hiểm Nước Ngoài Và Các Thách Thức Chính

Các quỹ đầu tư mạo hiểm nước ngoài tiếp tục chiếm ưu thế trong hệ sinh thái startup Việt Nam. Vào năm 2021, tổng vốn đầu tư mạo hiểm vào các startup Việt Nam đạt 1,4 tỷ USD, trong đó 90% vốn đến từ các nhà đầu tư nước ngoài. Sự chiếm ưu thế này có thể được giải thích bởi một số yếu tố chính. Đầu tiên, các hệ sinh thái đầu tư mạo hiểm nước ngoài, đặc biệt là ở các quốc gia như Mỹ, đã có lịch sử lâu dài từ những năm 1950, trong khi hệ sinh thái của Việt Nam vẫn còn ở giai đoạn đầu. Thêm vào đó, các quỹ đầu tư mạo hiểm quốc tế có quỹ dự trữ lớn và danh mục đầu tư đa dạng, cho phép họ đầu tư vào nhiều ngành công nghiệp khác nhau với khả năng chấp nhận rủi ro cao. Hơn nữa, các hệ sinh thái đầu tư nước ngoài được hưởng lợi từ các thị trường vốn thanh khoản cao, cung cấp cho các nhà đầu tư tính linh hoạt lớn hơn khi tham gia và rút lui khỏi các thị trường nhờ vào tính thanh khoản cao và ít rào cản pháp lý.

Do sự chiếm ưu thế của các khoản đầu tư nước ngoài, nhiều startup Việt Nam phải điều chỉnh mô hình kinh doanh của mình để phù hợp với yêu cầu của các nhà đầu tư nước ngoài. Một trong những xu hướng đáng chú ý là cấu trúc “công ty mẹ offshore”, trong đó các nhà đầu tư yêu cầu các startup Việt Nam thành lập một công ty mẹ tại Singapore trước khi nhận đầu tư. Thực tiễn này yêu cầu các cổ đông Việt Nam phải thực hiện quy trình đầu tư kép, bao gồm việc thành lập một công ty mẹ ở nước ngoài, chẳng hạn như tại Singapore, và sau đó đăng ký đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) từ công ty mẹ vào Việt Nam. Quy trình tái cấu trúc phức tạp này không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà còn phổ biến ở các thị trường mới nổi khác như Indonesia, Malaysia, Philippines và Trung Quốc.

Xu Hướng Đầu Tư Năm 2023 Và Triển Vọng Tương Lai

Đầu tư mạo hiểm vào Việt Nam đã chậm lại do những bất ổn kinh tế toàn cầu. Vào năm 2023, tổng vốn đầu tư mạo hiểm giảm 17% xuống còn 529 triệu USD, trong khi số lượng giao dịch giảm 40%, đạt mức thấp nhất kể từ năm 2018. Sự sụt giảm lớn nhất là trong các khoản đầu tư giai đoạn đầu, đặc biệt là các giao dịch dưới 500.000 USD, giảm 50%, phản ánh sự thận trọng ngày càng tăng của các nhà đầu tư. Tuy nhiên, các giao dịch có giá trị trung bình từ 10 triệu đến 50 triệu USD vẫn ổn định, cho thấy sự trưởng thành của các công ty công nghệ đã được thành lập trong hệ sinh thái startup của Việt Nam.

Mặc dù gặp phải những thách thức ngắn hạn, Việt Nam vẫn là điểm đến đầu tư hàng đầu ở Đông Nam Á đối với các nhà đầu tư dài hạn. Theo báo cáo của Bain & Company, đầu tư vào các startup Việt Nam dự kiến sẽ tăng 83% trong giai đoạn từ 2025 đến 2030, khi các nhà đầu tư tiếp tục nhận thấy các yếu tố nền tảng kinh tế vững chắc và sự phát triển của ngành công nghệ tại Việt Nam.

Đầu Tư Trong 9 Tháng Đầu Năm 2024

Đầu tư mạo hiểm vào Việt Nam đã chậm lại trong năm thứ ba liên tiếp. Trong 9 tháng đầu năm 2024, tổng vốn đầu tư mạo hiểm được công bố đạt 372 triệu USD, phản ánh tâm lý thận trọng của các nhà đầu tư.

Tương lai của đầu tư khởi nghiệp tại Việt Nam

Để đảm bảo tăng trưởng bền vững và dòng vốn đầu tư, Việt Nam phải tập trung vào việc phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp minh bạch hơn và thân thiện hơn với nhà đầu tư. Điều này bao gồm:

• Mở rộng quỹ đầu tư mạo hiểm trong nước để giảm sự phụ thuộc vào đầu tư nước ngoài.
• Tạo ra các quy định rõ ràng và linh hoạt hơn để đơn giản hóa các thủ tục đầu tư.
• Tạo điều kiện thuận lợi hơn cho cơ chế ra vào vốn để thu hút các nhà đầu tư toàn cầu.
• Khuyến khích đầu tư vốn mạo hiểm (CVC) từ các tập đoàn lớn trong nước.
• Tăng cường hỗ trợ tư vấn tài chính và pháp lý cho các công ty khởi nghiệp để vượt qua các rào cản pháp lý một cách hiệu quả.

Bằng cách giải quyết những thách thức và cơ hội này, Việt Nam có tiềm năng thiết lập một hệ sinh thái khởi nghiệp năng động và tự chủ hơn, đảm bảo dòng vốn liên tục và thúc đẩy tăng trưởng dựa trên đổi mới sáng tạo trong những năm tới.

—

Truy cập Báo cáo đầy đủ – Báo cáo chính sách đầu tư khởi nghiệp Việt Nam 2024 – Những hiểu biết chính