Dựa trên dữ liệu thu thập từ khảo sát “Tình Hình và Hoạt Động của Các Startup tại Việt Nam”, đa số các startup đã nhận thức và đánh giá cao tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ (SHTT). Những kết quả này cung cấp cái nhìn toàn diện về việc quyền sở hữu trí tuệ ngày càng được coi là tài sản quan trọng trong cộng đồng startup.
Khảo sát được thực hiện bởi Văn phòng Chương trình Quốc gia 844 (Bộ Khoa học và Công nghệ), phối hợp cùng Cục Phát triển Kinh doanh Công nghệ và Thương mại hóa, Quỹ Khởi nghiệp Việt Nam, Nền tảng Đổi mới Sáng tạo BambuUP và Viện Quản lý và Phát triển Bền vững – MSD United Way Việt Nam.
Khảo sát diễn ra trong tám tháng đầu năm 2023, thu thập gần 200 phản hồi hợp lệ từ các startup đổi mới sáng tạo. Mục tiêu của khảo sát là cung cấp những thông tin chiến lược về tình hình các tác nhân quan trọng trong hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam. Những thông tin này đã được gửi đến Ban Điều hành Chương trình 844, các cơ quan nhà nước liên quan và cộng đồng startup rộng rãi để hỗ trợ công tác xây dựng chính sách và phát triển hệ sinh thái. Một trong những kết quả đáng chú ý là sự nhận thức ngày càng cao về quyền sở hữu trí tuệ trong các startup Việt Nam.
Sở Hữu trí tuệ: Vấn Đề Quan Trọng đối với Hệ Sinh Thái Đổi Mới của Các Startup Việt Nam
Tính đến nay, Việt Nam có gần 3.800 startup đổi mới sáng tạo. Nhiều lĩnh vực, bao gồm EdTech, FinTech, và cả những ngành truyền thống như du lịch và bất động sản, đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ nhờ vào hoạt động của các startup.
Trong bối cảnh này, sở hữu trí tuệ được xem là một tài sản có giá trị cao và đóng vai trò ngày càng quan trọng đối với sự thành công của startup. Sở hữu trí tuệ bao gồm các tên thương mại, bí mật thương mại, bằng sáng chế, nhãn hiệu và bản quyền, trong số đó.
Theo dữ liệu khảo sát, 63% các startup cho rằng bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ nên là ưu tiên hàng đầu ngay từ những giai đoạn đầu của quá trình phát triển doanh nghiệp. Sự chú trọng ngày càng gia tăng này có thể được lý giải nhờ vào số lượng các buổi tư vấn chuyên môn và hội thảo được tổ chức trên toàn quốc, làm nổi bật những lợi thế chiến lược của việc đăng ký sở hữu trí tuệ—đặc biệt trong việc bảo vệ ý tưởng, tăng giá trị công ty và tạo lợi thế cạnh tranh.
Nhận Định Chuyên Gia và Các Trường Hợp Thực Tế: Sở Hữu trí tuệ như một Chiến Lược Kinh Doanh
Theo ông Phan Ngân Sơn, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam, sở hữu trí tuệ đóng vai trò quan trọng không chỉ trong sự phát triển kinh tế quốc gia mà còn trong lộ trình tăng trưởng của các startup đổi mới sáng tạo. Ví dụ, tại Mỹ, tài sản vô hình (bao gồm sở hữu trí tuệ) chỉ chiếm khoảng 20% giá trị doanh nghiệp cách đây vài thập kỷ. Tuy nhiên, đến năm 2005, con số này đã tăng lên 80%, và đến năm 2015, đạt 87%.
Một ví dụ điển hình là CocoNut, một startup game trực tuyến có trụ sở tại Mỹ. Khác với nhiều công ty giai đoạn đầu, CocoNut đã đăng ký sở hữu trí tuệ ngay khi sản phẩm của họ vẫn còn ở dạng ý tưởng. Trò chơi nhãn hiệu “ScaryCats” của họ đã đạt được sự tăng trưởng ổn định trong doanh thu hàng năm và sau đó thu hút sự quan tâm từ một studio Hollywood tìm kiếm quyền cấp phép. Thêm vào đó, khi tìm kiếm tên thương hiệu mới, “Super Granny”, CocoNut phát hiện ra một sự tranh chấp nhãn hiệu với công ty khác, DoNut, đã đăng ký “Granny 3D”. Việc giao tiếp mở đã giúp hai bên đạt được thỏa thuận chung, tránh tranh chấp nhờ vào sản phẩm không cạnh tranh với nhau.
Tại Việt Nam, Phạm Minh Công, người sáng lập SE Technology JSC và giải ba cuộc thi Khởi nghiệp Sinh viên Quốc gia năm 2017, đã chia sẻ sai lầm khi quảng bá sản phẩm của mình công khai mà không bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trước. May mắn là không ai đăng ký sản phẩm của anh trong thời gian đó, và anh đã kịp hoàn thiện bảo vệ sở hữu trí tuệ của mình.
Một ví dụ gần đây khác là Ant Group, một công ty truyền thông quản lý hơn 500 kênh YouTube. Theo ông Trịnh Quốc Khánh, công ty đã gặp phải tranh chấp bản quyền khi nội dung âm nhạc gốc họ sản xuất đã bị bên thứ ba đăng ký trước. YouTube yêu cầu xác nhận pháp lý từ một tổ chức sở hữu trí tuệ uy tín tại Việt Nam trước khi vấn đề có thể được giải quyết, minh họa cho nhu cầu khẩn cấp về tài liệu sở hữu trí tuệ trong các thị trường nội dung số quốc tế.
Bảo vệ Sở Hữu trí tuệ Ngay Từ Ngày Đầu
Trong những năm gần đây, chính phủ Việt Nam đã giới thiệu một số cải cách chính sách nhằm củng cố khuôn khổ pháp lý về sở hữu trí tuệ. Đặc biệt, Quyết định số 2205/QĐ-TTg đã phê duyệt Chương trình Phát triển Sở hữu trí tuệ Quốc gia đến năm 2030. Lộ trình 2021–2030 phản ánh sự thay đổi chiến lược trong nội dung và triển khai so với thập kỷ trước, phù hợp với các cam kết trong Hiệp định Thương mại Tự do EU-Việt Nam (EVFTA) và Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).
Vì nhãn hiệu vẫn là một trong những tài sản sở hữu trí tuệ bị xâm phạm nhiều nhất—đặc biệt trong thương mại điện tử xuyên biên giới và không gian số—các startup Việt Nam cần phát triển chiến lược đăng ký sở hữu trí tuệ chủ động không chỉ trong nước mà còn tại các thị trường quốc tế quan trọng.
Khảo sát được thực hiện bởi:
Văn phòng Chương trình Quốc gia 844 – Bộ Khoa học và Công nghệ, phối hợp cùng Cục Phát triển Kinh doanh Công nghệ và Thương mại hóa, Quỹ Khởi nghiệp Việt Nam, Nền tảng Đổi mới Sáng tạo BambuUP, MSD Việt Nam và MSD United Way Việt Nam.
Liên hệ:
Bà Dương Ngọc Anh – Trưởng phòng Truyền thông, Văn phòng Chương trình Quốc gia 844
Email: anhdn@most.gov.vn
Điện thoại: +84 966 909 903
