Trong bối cảnh tài nguyên rừng ngày càng cạn kiệt và phế thải nông nghiệp chưa được tận dung hiệu quả, nhóm sinh viên Trường Đại học Trà Vinh đã phát triển sản phẩm gỗ nhân tạo từ rơm – một hướng đi mới cho vật liệu xây dựng thân thiện môi trường. Bằng cách biến rơm rạ, vốn thường bị đốt sau mỗi mùa vụ, thành sản phẩm có độ bền cao, kháng ẩm, chống mối mọt và đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, dự án không chỉ giải quyết bài toán môi trường mà còn mở ra tiềm năng ứng dụng rộng rãi trong nội thất và xây dựng. Đây là bước khởi đầu đầy triển vọng cho xu hướng vật liệu tái chế, góp phần thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn nông nghiệp.
Dự án “Sản xuất gỗ nhân tạo từ rơm” của nhóm sinh viên Trường Đại học Trà Vinh không chỉ xuất sắc giành giải Nhất cuộc thi “Ý tưởng khởi nghiệp trong sinh viên Trường Đại học Trà Vinh” năm 2024, mà còn vinh dự đạt giải Nhất tại Vòng Chung kết cuộc thi khởi nghiệp “Doanh nghiệp Việt Nam Toàn cầu” (GVB Startup 2025) vừa diễn ra tại thủ đô London, Vương quốc Anh. Dự án giới thiệu một giải pháp thay thế xanh cho gỗ tự nhiên thông qua việc sử dụng rơm kết hợp với keo sinh học để tạo ra vật liệu cách nhiệt thân thiện với môi trường. Đây là ý tưởng sáng tạo của ba sinh viên: Trần Minh Mẫn, Nguyễn Xuân Thành và Nguyễn Thị Thùy Dương.
Ý tưởng của dự án
Ý tưởng phát triển gỗ nhân tạo từ rơm bắt nguồn từ hai vấn đề nổi bật: một là tình trạng rơm rạ sau mỗi mùa vụ vẫn chưa được tận dụng hiệu quả, phần lớn bị đốt bỏ gây lãng phí và ô nhiễm môi trường; hai là tình trạng khai thác rừng quá mức nhằm phục vụ nhu cầu gỗ ngày càng tăng, trong khi giá các sản phẩm gỗ công nghiệp vẫn khá cao. Trước thực tế đó, nhóm đã định hướng tận dụng rơm làm nguyên liệu sản xuất vật liệu thay thế, góp phần giảm thiểu phế thải nông nghiệp và tạo ra sản phẩm có tính ứng dụng cao, độ bền vượt trội, thân thiện với môi trường và phù hợp cho ngành xây dựng cũng như sản xuất nội thất.
Sinh viên Nguyễn Xuân Thành, đại diện nhóm, chia sẻ:
“Đồng bằng sông Cửu Long là khu vực có điều kiện tự nhiên lý tưởng cho sản xuất lúa nước, nhờ đó lượng rơm thu được sau mỗi vụ mùa là rất lớn. Dù rơm đã được sử dụng vào một số mục đích, nhưng việc đốt rơm sau thu hoạch vẫn diễn ra phổ biến, vừa gây lãng phí vừa ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường. Từ thực trạng này, nhóm đã nảy sinh ý tưởng sản xuất gỗ nhân tạo từ rơm.”
Trần Minh Mẫn – thành viên trong nhóm – cũng bày tỏ:
“Rơm rạ sau thu hoạch phần lớn vẫn bị bỏ phí. Ngoài ra, tình trạng khai thác gỗ quá mức để phục vụ nhu cầu sản xuất đang đẩy nhanh quá trình suy giảm rừng tự nhiên. Trong khi đó, giá thành gỗ công nghiệp hiện nay khá cao. Chúng tôi mong muốn phát triển sản phẩm gỗ nhân tạo từ rơm như một giải pháp thiết thực, vừa bảo vệ môi trường, vừa tạo ra vật liệu có giá cả hợp lý, dễ tiếp cận với thị trường.”
Về phân công công việc, Trần Minh Mẫn – sinh viên chuyên ngành Công nghệ thông tin – đảm nhận vai trò sáng lập và trưởng nhóm, phụ trách kỹ thuật và phát triển tổng thể của dự án. Nguyễn Xuân Thành phụ trách truyền thông, kết nối với đối tác quốc tế và phát triển thị trường. Nguyễn Thùy Dương tập trung vào công việc tài chính, quản lý chi phí và nguồn lực để bảo đảm tính khả thi của dự án. Ngoài ra, nhóm còn nhận được sự hỗ trợ pháp lý từ giảng viên chuyên ngành luật tại trường, nhằm bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ cho sản phẩm. Hiện, thủ tục bảo hộ đang được tiến hành.
Chia sẻ về quy trình sản xuất sản phẩm, Trần Minh Mẫn cho biết, nhóm tiến hành thu gom rơm rạ từ nông dân, sau đó đem về xưởng, xay nhuyễn, phơi khô. Tiếp đó, nhóm sử dụng các máy ép công suất cao kết hợp với máy sấy và các nguyên liệu phụ gia bao gồm: keo, chất kết dính, chất chống mối mọt… để tạo ra miếng gỗ có độ bền cao, khả năng chống mối mọt và kháng nước ở những tiêu chuẩn nhất định.
Ưu điểm vượt trội của gỗ nhân tạo từ rơm
Gỗ nhân tạo từ rơm do nhóm sinh viên Trường Đại học Trà Vinh nghiên cứu sở hữu nhiều đặc tính nổi bật so với các sản phẩm gỗ công nghiệp hiện nay. Trước hết, sản phẩm có khả năng chống mối mọt và kháng thời tiết vượt trội nhờ vào công thức keo kết dính đã được tối ưu, giúp hạn chế tình trạng mục nát, biến dạng khi sử dụng trong điều kiện ngoài trời.
Bên cạnh đó, giá thành sản xuất thấp là một ưu thế đáng kể, giúp sản phẩm dễ dàng tiếp cận thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh so với các loại gỗ nhân tạo truyền thống.
Về phương diện kỹ thuật và an toàn, gỗ từ rơm đã vượt qua các kiểm định chất lượng nghiêm ngặt, bảo đảm tiêu chuẩn về độ bền, độ an toàn sức khỏe và tính bền vững môi trường. Cụ thể, sản phẩm đạt mức phát thải formaldehyde ở 0,02 mg/L, tương đương tiêu chuẩn E0 (EN 717-1) – mức phát thải gần như bằng 0, an toàn tuyệt đối cho người sử dụng.
Tính cơ lý của sản phẩm đạt kết quả ấn tượng:
Độ đàn hồi tối thiểu đạt 2.500 MPa, cao hơn 20% so với nhiều loại gỗ công nghiệp khác, cho thấy khả năng chịu uốn tốt, giảm nguy cơ nứt gãy trong quá trình sử dụng.
Độ bền uốn tĩnh đạt 18 MPa, vượt 25% so với tiêu chuẩn thông thường, bảo đảm tính chịu lực cao trong các ứng dụng nội thất và kết cấu chịu tải.
Khả năng kháng ẩm cũng rất tốt, với độ trương nở sau 24 giờ ngâm nước chỉ dưới 5%, giảm một nửa so với yêu cầu tiêu chuẩn cho ván dăm, giúp sản phẩm giữ được hình dáng ổn định trong môi trường ẩm ướt như nhà tắm hay nhà bếp.
Kháng mài mòn đạt trên 95%, cao hơn 30% so với gỗ tự nhiên, khiến sản phẩm đặc biệt phù hợp với điều kiện khí hậu nóng ẩm và khu vực có nguy cơ mài mòn cao.
Với tổ hợp những ưu điểm kể trên, gỗ nhân tạo từ rơm không chỉ là vật liệu thay thế hiệu quả cho gỗ tự nhiên mà còn là giải pháp xanh, bền vững cho ngành xây dựng và nội thất trong tương lai.
Hiệu quả kinh tế và tiềm năng thương mại
Từ kết quả thử nghiệm, nhóm nghiên cứu xác định rằng 25kg rơm khô có thể tạo ra khoảng 2m² gỗ nhân tạo. Quy trình sản xuất bao gồm các bước cơ bản: sấy khô, nghiền nhỏ, trộn keo và ép định hình, tương tự quy trình chế tạo gỗ ván dăm hiện nay. Với quy trình này, sản phẩm có khả năng chống cháy tốt, đạt tiêu chuẩn TCVN 9311-1:2012 với thời gian chịu lửa tối thiểu 30 phút, giúp tăng tính an toàn cho các công trình xây dựng. Độ bền kéo đạt mức tối thiểu 1.5 MPa – cao hơn 15% so với tiêu chuẩn của gỗ công nghiệp – thể hiện khả năng chống nứt gãy và bong tróc trong điều kiện sử dụng thực tế.
Khi so sánh với mô hình sử dụng rơm để trồng nấm – vốn chỉ cho sản lượng khoảng 2–3kg nấm sau 25–30 ngày – thì phương pháp chế biến rơm thành gỗ nhân tạo mang lại giá trị kinh tế cao hơn. Với mức giá bán ước tính khoảng 170.000 VNĐ/m², sản phẩm hứa hẹn hiệu quả thương mại rõ rệt và khả năng ứng dụng cao trong các lĩnh vực như xây dựng, thiết kế nội thất và các công trình xanh.
Sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn ISO 14001 về quản lý môi trường và được công nhận là sản phẩm thân thiện với sinh thái nhờ tận dụng nguyên liệu tái chế, góp phần giảm thiểu phát thải CO₂ cũng như hạn chế tình trạng đốt bỏ rơm sau thu hoạch gây ô nhiễm.
Thử nghiệm ngâm sản phẩm trong các loại hóa chất thông dụng cho thấy gỗ rơm vẫn giữ nguyên trọng lượng, độ cứng và hình thái bề mặt, chứng minh khả năng kháng hóa chất như axit nhẹ, kiềm và dung môi. Điều này giúp gỗ từ rơm thích hợp trong môi trường công nghiệp hoặc các ứng dụng yêu cầu vật liệu chịu tác động từ hóa chất.
Theo chia sẻ của nhóm, mục tiêu sản phẩm là giải quyết những điểm yếu của gỗ công nghiệp thông thường như dễ bị mài mòn, khó uốn cong hay nhanh hư hỏng ngoài trời. Gỗ nhân tạo từ rơm vượt trội hơn ở các phương diện này và có chi phí thấp hơn các sản phẩm cùng loại. Nhóm hiện đang phối hợp với các nhà thiết kế để hoàn thiện mẫu mã, hướng tới sản xuất hàng loạt và cung ứng ra thị trường.
Những thách thức trong quá trình triển khai dự án
Một trong những thách thức lớn nhất mà nhóm gặp phải là tối ưu hóa công thức keo dán, để vừa bảo đảm độ kết dính, độ bền cơ lý, vừa an toàn cho sức khỏe người dùng. Quá trình này đòi hỏi nhiều tháng thử nghiệm liên tục để tìm ra tỷ lệ pha trộn phù hợp.
Ngoài ra, hạn chế về tài chính cũng là trở ngại phổ biến đối với sinh viên khởi nghiệp. Tuy nhiên, dự án đã nhận được sự hỗ trợ tích cực từ các cơ quan địa phương như Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Kế hoạch và Đầu tư và đặc biệt là Vườn ươm doanh nghiệp tỉnh Trà Vinh. Đây là nguồn lực quan trọng giúp nhóm duy trì hoạt động và phát triển sản phẩm.
Định hướng tương lai
Thông qua sản phẩm, nhóm nghiên cứu mong muốn truyền tải thông điệp về việc tận dụng phế phẩm nông nghiệp để tạo ra giá trị kinh tế mới, đồng thời góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường và tăng thu nhập cho người nông dân.
Trong thời gian tới, nhóm tiếp tục hoàn thiện quy trình sản xuất, mở rộng hợp tác với doanh nghiệp, và đẩy mạnh quảng bá sản phẩm ra thị trường. Mục tiêu dài hạn là hình thành một mô hình sản xuất bền vững, góp phần thay đổi cách nhìn về giá trị của rơm rạ trong chuỗi sản xuất nông nghiệp và công nghiệp.
Dự án “Sản xuất gỗ nhân tạo từ rơm” không chỉ mang lại giải pháp sáng tạo trong việc tận dụng phụ phẩm nông nghiệp, mà còn thể hiện tinh thần khởi nghiệp xanh và trách nhiệm xã hội của thế hệ trẻ. Việc ứng dụng công nghệ để biến rơm – nguyên liệu tưởng chừng bỏ đi – thành vật liệu xây dựng bền vững, thân thiện môi trường đã mở ra hướng đi mới cho ngành công nghiệp vật liệu tại Việt Nam. Không dừng lại ở các giải thưởng trong nước và quốc tế, nhóm tác giả đang từng bước thương mại hóa sản phẩm, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn và bảo vệ tài nguyên rừng.
Dự án là minh chứng sống động cho tiềm năng đổi mới sáng tạo trong sinh viên, khi kiến thức học thuật được kết hợp với tinh thần khởi nghiệp và khát vọng tạo ra giá trị thiết thực cho cộng đồng.
